Uttarakhand Information In Marathi उत्तराखंड हे भारतातील उत्तर दिशेला असलेले राज्य आहे.उत्तराखंडची राजधानी डेहराडून आहे. उत्तराखंडमधील सर्वात मोठे शहर डेहराडून आहे. उत्तराखंडचे क्षेत्रफळ ५३,४८३ चौरस किमी आहे. उत्तराखंडमध्ये 13 जिल्हे आहेत. उत्तराखंडची लोकसंख्या १०,०८६,२९२ आहे. उत्तराखंडच्या अधिकृत भाषा हिंदी, संस्कृत, गढवाली, कुमाऊनी आहेत. उत्तराखंडचा राज्य प्राणी कस्तुरी मृग आहे. मोनल हा उत्तराखंडचा राज्य पक्षी आहे.
Table of Contents
उत्तराखंड राज्याची संपूर्ण माहिती मराठीत Uttarakhand Information In Marathi
उत्तराखंडचा भूगोल
उत्तराखंडचे क्षेत्रफळ ५३,४८३ चौरस किमी आहे. उत्तराखंडच्या पूर्वेला नेपाळ, उत्तरेला तिबेट (चीन), वायव्येला हिमाचल प्रदेश आणि दक्षिणेला उत्तर प्रदेश आहे. उत्तराखंडचे 86.07% क्षेत्र पर्वतीय आहे आणि 13.93% क्षेत्र सपाट आहे. भागीरथी, भिलंगणा, काली, पूर्व रामगंगा, यमुना, टोन्स, सरयू, नंदकिनी, मंदाकिनी या उत्तराखंडच्या नद्या आहेत.
उत्तराखंडची अर्थव्यवस्था
उत्तराखंडची अर्थव्यवस्था प्रामुख्याने शेतीवर आधारित आहे. उत्तराखंडमधील 90% लोकसंख्या कृषी क्षेत्रावर अवलंबून आहे. उत्तराखंडमध्ये तृणधान्ये, कडधान्ये, कांदा, तेलबिया, भुईमूग, सोयाबीन, बासमती तांदूळ, गहू, सफरचंद, संत्रा, लिची यांची लागवड केली जाते. येथे मोठे उद्योग आणि लघुउद्योगही आहेत. इलेक्ट्रॉनिक उद्योग, लाकडी फर्निचर, लोकरीचे कपडे उद्योग, कागद, खेळणी इत्यादींचे उत्पादनही उत्तराखंडमध्ये केले जाते. चुनखडी, डोलोमाइट, रॉक फॉस्फेट, मॅग्नेसाइट, कॉपर ग्रेफाइट, उत्तराखंडमध्ये. या खनिजामध्ये जिप्सम देखील आढळतो.
उत्तराखंडचा आहार
उत्तराखंडच्या लोकांना काफुली आवडते. हे पालक, मेथीची पाने, मीठ आणि मसाले घालून शिजवले जाते. तांदूळ किंवा गहू पाण्यात मिसळून तयार केलेल्या पेस्टपासून बनवलेल्या ग्रेव्हीसह सर्व्ह केले जाते. भांग चटणी उत्तराखंडमधील लोकांमध्ये देखील लोकप्रिय आहे. हे भांग, चिंच आणि मसाल्यांनी बनवले जाते. याशिवाय उत्तराखंडमधील लोकांना फानू, बारी, कंदली का साग, चैनसू, कोडे की रोटी, गहत के पराठा यांसारखे पदार्थ आवडतात.
उत्तराखंडचे सण
१) फूल देई उत्सव
हा उत्सव उत्तराखंडमधील प्रसिद्ध उत्सव आहे. याला कापणीचा सण असेही म्हणतात. हा सण मार्च किंवा एप्रिल महिन्यात साजरा केला जातो. हा सण वसंत ऋतु आणि कापणीचा उत्सव म्हणून साजरा केला जातो. या हंगामात फुले येतात आणि देई नावाचा पदार्थ स्थानिक लोक शिजवतात. हे गूळ, दही आणि मैदा वापरून बनवले जाते. या उत्सवात तरुणी घरोघरी जाऊन ‘फुल देई’ ही लोकगीते गातात आणि गूळ, तांदूळ, खोबरे यांचा नैवेद्य वाटप करतात.
२) गंगा दसरा
गंगा दसरा हा उत्तराखंड राज्यातील प्रसिद्ध सण आहे. हे ज्येष्ठ महिन्याच्या दहाव्या दिवशी म्हणजे मे किंवा जून महिन्यात घडते. स्वर्गातून पवित्र गंगा नदीचे आगमन साजरे करण्यासाठी हा सण साजरा केला जातो. हरिद्वार, ऋषिकेश आणि अलाहाबादच्या गंगा घाटांवर हा उत्सव मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. येथे लोक आपल्या पापांपासून मुक्त होण्यासाठी दहा दिवस गंगा नदीत स्नान करण्यासाठी येतात.
३) बसंत पंचमी
वसंत ऋतूच्या आगमनानिमित्त हा सण साजरा केला जातो. हा सण माघ महिन्यात म्हणजेच जानेवारी आणि फेब्रुवारीमध्ये साजरा केला जातो. या सणाला लोक पिवळे कपडे घालतात. या उत्सवात लोक चौनफुला नाचतात आणि झुमेलिया नाचतात. या उत्सवात देवी सरस्वतीची पूजा केली जाते. या दिवशी सर्व घरांमध्ये गोड भात तयार केला जातो.
४) हरेला
हा सण कुमाऊ समाजातील लोक श्रावण महिन्यात म्हणजेच जुलै किंवा ऑगस्ट महिन्यात साजरा करतात. या सणाच्या काही दिवस आधी पाच धान्य पेरले जाते आणि हरेलाच्या दिवशी कापणी केली जाते. हा सण पौराणिक स्वरूपात शिव आणि पार्वतीच्या विवाहाचे स्मरण करतो.
५) भिटौली
हरेला सणानंतर भिटौली सण येतो. हा चैत्र महिन्यात म्हणजेच मार्च किंवा एप्रिल महिन्यात साजरा केला जातो. भाऊ-बहिणीच्या प्रेमाचे प्रतीक म्हणून हा सण साजरा केला जातो.भाऊ-बहिणीच्या प्रेमाचे प्रतीक म्हणून हा सण साजरा केला जातो. या सणाला भाऊ आपल्या बहिणींना भेटवस्तू देतात.
उत्तराखंडची पर्यटन स्थळे
१) केदारनाथ
केदारनाथ मंदिर हे चारधाम यात्रेपैकी एक आहे. हे भगवान शिवाच्या सर्वात पवित्र तीर्थक्षेत्रांपैकी एक आहे. हे त्याच्या सौंदर्यासाठी ओळखले जाते. हे हिमालय पर्वताच्या कुशीत वसलेले आहे. हे धार्मिक स्थळ आहे. मंदिराभोवतीचा परिसरही चांगला आहे. सोनप्रयाग, वासुकी ताल तलाव, त्रियुगी नारायण मंदिर, भैरवनाथ मंदिर, गौरीकुंड, रुद्र गुहा केदारनाथ ही देखील केदारनाथमध्ये पाहण्यासारखी ठिकाणे आहेत.
२) ऋषिकेश
हे ठिकाण खूप लोकप्रिय आहे. हे शहर गंगा नदीच्या काठावर वसलेले आहे. लक्ष्मण झुला हा गंगा नदीवर बांधलेला लोकप्रिय पूल आहे. ऋषिकेशच्या त्रिवेणी घाटावर गंगा, यमुना आणि सरस्वतीचा संगम होतो. येथे अनेक लोक आंघोळीसाठी येतात. येथे स्नान करून अनुष्ठान केल्यावर पापमुक्ती मिळते, अशी श्रद्धा आहे.
संध्याकाळी येथे गंगा आरती केली जाते आणि त्याचे दृश्य देखील आकर्षक आहे. परमार्थ निकेतन घाट, नीळकंठ महादेव मंदिर, भारत मंदिर, कैलाश निकेतन मंदिर, नीर गड धबधबा, तेरा मंझील मंदिर, शिवपुरी ही देखील ऋषिकेशमध्ये भेट देण्यासाठी चांगली ठिकाणे आहेत.
३) नैनिताल
हे शहर कुमाऊं टेकड्यांमध्ये वसलेले आहे. येथील वातावरण शांत आहे. नैनितालमध्ये नैनिताल तलाव हे पाहण्यासाठी चांगले ठिकाण आहे. याला नैनी तलाव असेही म्हणतात. इथला सूर्यास्तही खूप छान आहे. नौकाविहार आणि संध्याकाळ चालण्यासाठी हे ठिकाण उत्तम आहे.
इको पार्कला पर्यटकांचीही पसंती आहे. काही प्राण्यांच्या गुहा येथे पाहायला मिळतात. येथे तुम्ही म्युझिकल फाउंटनचाही आनंद घेऊ शकता. मॉल रोड, नैना देवी मंदिर, स्नो व्ह्यू पॉइंट, टिफिन टॉप हीही नैनितालमध्ये पाहण्यासारखी ठिकाणे आहेत.
४) बद्रीनाथ
बद्रीनाथ हे पवित्र शहर आहे. बद्रीनाथ मंदिरे उत्तराखंडच्या चमोली जिल्ह्यातील अलकनंदा नदीच्या काठावरील गढवाल डोंगराळ प्रदेशात आहेत. हे मंदिर भगवान विष्णूला समर्पित आहे. हे देखील चारधामांपैकी एक आहे. बद्रीनाथ मंदिरात जाण्यापूर्वी भाविक गरम तलावात स्नान करतात. हे भगवान अग्नीचे घर मानले जाते. येथील पाणी गरम आहे.
असे मानले जाते की या पाण्यात औषधी गुणधर्म आहेत आणि ते त्वचा रोग दूर करते. बद्रीनाथमध्ये चरणपादुका, नीलकंठ शिखर, वसुधरा धबधबा, व्यास गुहा ही देखील पाहण्यासारखी ठिकाणे आहेत.
५) हरिद्वार
हरिद्वार हे उत्तराखंड राज्याच्या डोंगररांगांमध्ये स्थित एक प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे. हरिद्वारमध्ये, हर की पौरी म्हणजेच गंगा नदीच्या पवित्र घाटावर संध्याकाळी आरती केली जाते. पुजारी हातात मोठे दिवे घेऊन आरती करतात. संपूर्ण घाटात महा आरतीचा आवाज ऐकू येतो. हे पाहण्यासाठी अनेक लोक येतात.
मनसा देवी मंदिर हे हरिद्वारमधील एक लोकप्रिय मंदिर आहे. मानसा देवी भक्तांच्या मनोकामना पूर्ण करते असा विश्वास आहे. चंडी देवी मंदिर, राजाजी नॅशनल पार्क, भारत माता मंदिर, वैष्णो देवी मंदिर, सप्तर्षि आश्रम, चिल्ला वन्यजीव अभयारण्य ही हरिद्वारमध्ये पाहण्यासारखी ठिकाणे आहेत.
FAQ
उत्तराखंडचे दुसरे नाव काय आहे?
उत्तरांचल
उत्तराखंडमधील सर्वात मोठे शहर कोणते आहे?
डेहराडून
काय आहे उत्तराखंडची खासियत?
उत्तराखंडला देवभूमी ही बिरुदावली दिली असेल तर ती तशी झाली नाही. खरच इथे देवाचा वास आहे, या भूमीला निसर्गसौंदर्याचे वरदान लाभले आहे, भौगोलिकदृष्ट्या अत्यंत कठीण वातावरणातही स्वच्छ, सुंदर आणि प्रामाणिक जीवन जगणारी हीच माणसे तुम्हाला सापडतील.
उत्तराखंड कशासाठी प्रसिद्ध आहे?
धार्मिक महत्त्व आणि राज्यभरात आढळणारी अनेक हिंदू मंदिरे आणि तीर्थक्षेत्रे यामुळे याला अनेकदा “देवभूमी” (शब्दशः ‘देवांची भूमी’) म्हटले जाते. उत्तराखंड हे हिमालय, भाबर आणि तराई प्रदेशातील नैसर्गिक वातावरणासाठी ओळखले जाते.